Consument & 2015: zorg om de zorg, angst voor terreur

Ondanks alle positieve berichten over het herstel van de economie en de verbetering van de koopkracht kijkt Nederland met de nodige bezorgdheid uit naar 2015. Weliswaar is 48% positief over het nieuwe jaar, tegen 15% negatief – maar begin 2014 waren de verwachtingen (53% positief, 8% negatief) meer optimistisch. 2014 werd het warmste jaar ooit gemeten, maar bij de consument eindigde de gevoelstemperatuur toch een stukje lager.

Dit blijkt uit het traditionele eindejaarsonderzoek, Focus op 2015, over de verwachtingen voor het nieuwe jaar dat marktonderzoekbureau Trendbox onlangs uitvoerde. In deze peiling participeerde een landelijk representatieve steekproef van n=600 Nederlanders van 16 jaar en ouder.

Grote angst voor terroristische aanslagen
Eerst draaide het ook lekker in 2014. Goud in Sochi, zilver op het Eurovisie Songfestival, brons in Brazilië. Het hart van de natie zwol van trots - maar de stemming veranderde. MH17 werd naar beneden geschoten. De ramp verbond het land maar joeg ook schrik aan. Want het ging om landgenoten, en het was zo dichtbij. Zo ook Syrië, de terreur van IS, de aantrekkingskracht daarvan op Nederlandse jongeren, de deelname aan de missie in Irak. In Focus op 2015 verwacht 63% van de Nederlanders wereldwijd nieuwe terroristische aanslagen, tegen slechts 38% vorig jaar. De aanslag op Charlie Hebdo en daarmee op de vrijheid van meningsuiting stelde hen binnen een week in het gelijk. Tekenend ook: eveneens zo’n tweederde verwacht dit jaar dat méér delen van de wereld te maken krijgen met gewapende conflicten, twintig procent meer dan vorig jaar. En 53% voorziet grote problemen met Nederlandse jihadisten die uit Syrië terugkeren.

Nog grotere zorgen om de zorg
Te midden van dat alles sijpelde er nog iets anders het jaar in dat het goede humeur verziekte: grote onzekerheid over de kwaliteit van de zorg. De sluiting van tehuizen, aangekondigde massaontslagen en de taakverschuiving naar gemeentes joeg schrik aan en raakte, hard en direct. 76% verwacht in 2015 grote problemen in de zorg voor ouderen en gehandicapten. Één op de vijf Nederlanders heeft zelf al last van de ‘hervormingen’ in de zorg, één op de vier voelt dat bij iemand in de directe familiekring. Dat is dus niet Een mens lijdt dikwijls het meest door het lijden dat hij vreest. Dat is pure realiteit.

Bezuinigen met de kaasschaaf
Zes op de tien Nederlanders hebben in 2014 op enigerlei wijze bespaard op hun uitgaven. Dat is eenderde meer dan de groep die zich dat eind vorig jaar had voorgenomen. Het jaar heeft hen dus negatief verrast, maar dat gaat niet nog een keer gebeuren: zes op de tien gaan in 2015 bezuinigen. Dat wordt gespreid over veel verschillende posten die allemaal vaker genoemd worden dan vorig jaar: van uit (eten) gaan (35%) en grote uitgaven (31%) via vakantie en kleding/schoeisel (beide 31%) tot en met voeding/drank (26%) en meer. DNB voorspelde onlangs een groei van de binnenlandse consumptie, maar dat valt te betwijfelen. Tenzij het aflossen van hypotheken en andere schulden ook consumptie is. 2015 is voor de consument voorlopig een jaar van ‘eerst zien en dan geloven’.

Voeding en de P van Prijs
Tekenend voor de teneur van Focus op 2015 is ook dat de consument het consuminderen na de afname van vorig jaar weer méér omarmt. 27% zegt dit in 2015 te gaan doen, tegen 20% vorig jaar. Tactieken die daarbij ook vaker dan vorig jaar gehanteerd gaan worden, zijn meer letten op prijs (van 43% naar 55%), minder weggooien (van 37% naar 43%), meer naar goedkope supermarkten (van 33% naar 42%) en vaker huismerken kopen (van 37% naar 42%). Biologisch, vegetarisch en fair trade groeien gestaag maar toch nog op een laag niveau door, hoe mooi de indexcijfers ook zijn. Daarnaast produceert één op de vijf Nederlanders al een deel(tje) van zijn eigen voedselbehoefte, terwijl nog eens zo’n 4 miljoen burgers dat graag zouden doen. Gebrek aan tijd maar veeleer ruimte weerhoudt hen daar vooralsnog van – maar de behoefte aan (meer) zelfvoorzienendheid is evident.

Delen en ruilen
Het afgelopen jaar was er in de media weer veel aandacht voor de deel- en ruileconomie. Belangrijke reden daarvoor was dat de oorspronkelijke, vaak op idealen gestoelde deel- en ruilideeën zijn overgenomen door grote commerciële organisaties zoals Uber en Airbnb. Die media-aandacht herbergde dus ook de nodige kritiek. ‘Niet eerlijk’, want nieuwe aanbieders hoeven zich niet aan dezelfde regels te houden als hun klassieke concurrenten. ‘Niet meer idealistisch’, want idealen worden ingeruild voor transactie gericht zakendoen. Dat klopt ook. Maar naar verwachting komt er juist hierdoor weer ruimte voor kleinere initiatieven met nog wel een idealistisch tintje, die ook minder start-up kapitaal nodig hebben. En dan ligt de keuze weer bij de consument, die zich van de commotie overigens weinig aantrok en gewoon doorging met delen (van 19% naar 21%) en ruilen (van 18% naar 19%). Nog eens zo’n 35% toont de nodige interesse om in te stappen. Gezien de algehele teneur van rustig aan met de centjes is het ook reëel dat de participatiegraad toeneemt.

Voor meer informatie:
TRENDBOX B.V.
Ruurd Hielkema, directeur
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Over het onderzoek
Traditiegetrouw peilde Trendbox bij de Nederlandse bevolking in de laatste weken van het oude jaar de verwachtingen, voornemens en ideeën voor het nieuwe jaar. Aandacht werd besteed aan thema’s als de zorg, de participatiesamenleving, de ruil- en deeleconomie, de politiek, bestedingen en bezuinigingen, trends in voeding en de online gokmarkt. Het veldwerk werd begin december 2014 uitgevoerd. In totaal participeerde een landelijk representatieve steekproef van n=600 (16 jaar en ouder) in het onderzoek. De volledige rapportage van Focus op 2015 is in te zien op trendbox.nl.

Over Trendbox
Trendbox B.V. is een volledig onafhankelijk Nederlands marktonderzoekbureau. Vanaf de oprichting in 1990 heeft het bedrijf een gezonde groei doorgemaakt. Dankzij een goede balans tussen ad hoc opdrachten en continue trendmonitors, heeft Trendbox zich een onderscheidende positie in de Nederlandse markt voor marktonderzoek en marktinformatie verworven.